Πάμπολλα και σπουδαία τα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου, αναδεικνύουν τις διάφορες ιστορικές φάσεις που βίωσε το νησί και την κατοίκησή του από την αρχαιότητα. Με τους εναλλασσόμενους κατακτητές να αφήνουν απομεινάρια της κυριαρχίας τους και σήμερα αυτά να συνιστούν σπουδαία τοπόσημα και πολιτισμικά στοιχεία ανεκτίμητης αξίας, η μεγαλόνησος έχει χιλιάδες λόγους να καυχιέται.
Άλλοτε σημαντικότατα κτίρια και μνημεία, άλλοτε χώροι πίστης που πέρασαν στη σφαίρα της προβολής της πολιτισμικής ποικιλομορφίας του τόπου, ή άλλοτε θαυμαστά δημόσια έργα που έμειναν στην ιστορία, τα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου στολίζουν από άκρη σε άκρη το νησί της Αφροδίτης, αποτελώντας έναν από τους θεμελιώδεις παράγοντες που κάνουν επισκέψιμη αυτή τη ζεστή και πολύχρωμη -αν μη τι άλλο- γωνιά της Ανατολικής Μεσογείου.
Από τα αμυντικά οχυρά που χτίστηκαν για την αντιμετώπιση των εχθρών, τα κάστρα στην Κύπρο πέρασαν από διαφορετικά χέρια κατακτητών, οι οποίοι έβαζαν την πινελιά τους στα μεγαλόπρεπα αυτά κτίσματα, ανάλογα με τις αμυντικές προσταγές των καιρών τους. Αναμφισβήτητα ξεχωρίζει το κάστρο Κολοσσίου, ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά κάστρα που αποτέλεσε την έδρα των Ναϊτών ιπποτών του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Το Κάστρο Πάφου, το σήμα κατατεθέν της ομώνυμης πόλης, κατά τη διάρκεια των αιώνων ήταν φρούριο-παρατηρητήριο, φυλακή και αποθήκες αλατιού. Βρίσκεται στο λιμάνι, δίπλα από τις παραλιακές ταβέρνες, καφετέριες και τα μπαράκια που κυρίως το καλοκαίρι σφύζουν από ζωή. Πολύ κοντά βρίσκονται και τα ερείπια ενός άλλου σπουδαίου μνημείου, της βασιλικής Παναγίας Λιμενιώτισσας από τα σημαντικότερα δείγματα αρχιτεκτονικής των παλαιοχριστιανικών χρόνων, ενώ μέσα στο Αρχαιολογικό Πάρκο Κάτω Πάφου, συναντάται ένα άλλο σπουδαίο αξιοθέατο-κάστρο, το Φρούριο των Σαράντα Κολόνων, αλλά και τα ψηφιδωτά της Πάφου. Τα ψηφιδωτά συμπεριλαμβάνονται από το 1980 στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο και είναι πατώματα πολυτελών κατοικιών της τοπικής ελίτ από τον 3ο μέχρι τον 5ο αιώνα φτιαγμένα από μάρμαρο, μικρές πέτρες και γυαλί, αναπαριστώντας σκηνές από την ελληνική μυθολογία, θεούς, ημίθεους και ζώα. Η Οικία του Διονύσου, η Οικία του Ορφέα, η Οικία του Θησέα, η Οικία του Αιώνα πήραν τα ονόματά τους από τους αρχαιολόγους λόγω των μωσαϊκών που είναι αφιερωμένα σε αυτές τις κατοικίες και εντυπωσιάζουν και τον πιο απαιτητικό αρχαιολάτρη. Επιστρέφοντας στα φρούρια, το Κάστρο Λεμεσού φιλοξενεί στο εσωτερικό του το Μεσαιωνικό Μουσείο Κύπρου με εκθέματα από τον 3ο μέχρι το 18ο αιώνα μ.Χ. και εδώ ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος παντρεύτηκε τη Βερεγγάρια της Ναβάρρας και την έστεψε βασίλισσα της Αγγλίας το 1191, όντας μέχρι και σήμερα ο μοναδικός βασιλικός γάμος που τελέστηκε εκτός Αγγλίας. Μάλιστα, όταν η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισσάβετ επισκέφτηκε τη Λεμεσό το 1992, ζήτησε να πάει στο κάστρο. Το Κάστρο Λάρνακας από όπου ανθούσε το εμπόριο άλατος και άλλων προϊόντων από και προς τη γειτονική συριοπαλαιστινιακή ακτή και τη Δύση, σήμερα προσφέρει μαγευτική θέα των Φοινικούδων.
Τα Ενετικά Τείχη Λευκωσίας είναι αναμφισβήτητα το σήμα κατατεθέν της πρωτεύουσας και ένα από τα υπαίθρια αμυντικά αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου. Ένα άριστο δείγμα αναγεννησιακής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, το επιβλητικό κυκλικό οικοδόμημα που κατασκευάστηκε το 1567 λίγο πριν την πολιορκία των Οθωμανών και που σώζεται σήμερα ολόκληρο, έχει περίμετρο 5 χιλιομέτρων και περιλαμβάνει 11 προμαχώνες σε σχήμα καρδιάς. Για την είσοδο μέσα από αυτά, κατασκευάστηκαν άλλα 3 σημαντικά αξιοθέατα, η Πύλη Πάφου, η Πύλη Κερύνειας και η Πύλη Αμμοχώστου που ήταν σημεία διέλευσης και ελέγχου και έκλειναν με τη δύση του ηλίου και άνοιγαν με την ανατολή. Η Πύλη Αμμοχώστου, η πιο σημαντική από τις 3 εισόδους που έχτισαν οι Ενετοί, σήμερα στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο του δήμου Λευκωσίας και φιλοξενεί εκθέσεις, μουσικές βραδιές και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ έχει τιμηθεί με το διεθνές βραβείο Europa Nostra για την αναστήλωσή της. Η Πύλη Πάφου μπορεί να υπολείπεται στην αίγλη, αλλά βρίσκεται στο κέντρο μιας περιοχής που έχει διαμορφωθεί εν μέρει εξαιτίας της, έχοντας ιδιαίτερη πολιτισμική σημασία για την πρωτεύουσα.
Τα ογκώδη και μεγαλόπρεπα τεμένη ή τα μικρά τζαμιά σε πόλεις και χωριά, είναι ακόμα μερικά από τα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου. Χτισμένο πάνω στη δυτική όχθη της Αλυκής Λάρνακας και πολύ κοντά στο Διεθνή Αερολιμένα Λάρνακας, το Χαλά Σουλτάν Τεκέ είναι ένα από τα ιερότερα ισλαμικά μαυσωλεία παγκοσμίως που δέχεται χιλιάδες προσκυνητές και επισκέπτες. Θεωρείται το 4ο ιεραρχικά σημαντικότερο μνημείο στο μουσουλμανικό κόσμο μετά την Καάβα της Μέκκας, το ιερό του Μωάμεθ στη Μεδίνα και το τέμενος του Αλ Ακσιά στην Ιερουσαλήμ. Όποιος θέλει να πάει στον παράδεισο, επιβάλλεται να έχει επισκεφτεί το Χαλά Σουλτάν Τεκέ, λέει η ισλαμική παράδοση. Το Μπουγιούκ τζαμί, ακριβώς πίσω από το Κάστρο Λάρνακας, είναι πιθανόν το πρώτο οθωμανικό τέμενος όχι μόνο στην ομώνυμη επαρχία, αλλά και σε ολόκληρη τη μεγαλόνησο. Μπορεί να μην είναι το σημαντικότερο, αλλά αξίζει της προσοχής του επισκέπτη κατά τη διάρκεια της περιπατητικής του περιήγησης στην πόλη και μετά το πέρασμά του από το παραλιακό μέτωπο. Στη Λεμεσό, βρίσκονται το Τζαμί Κεπίρ στο ιστορικό κέντρο και τo Τζαμί Τζετίτ στην τουρκική συνοικία της πόλης. Το τέμενος Αγίας Σοφίας Πάφου στην περιοχή του Μούτταλου, είναι κτίσμα με συνδυασμό μεσαιωνικών και οθωμανικών στοιχείων αρχιτεκτονικής, που επισκέπτονται πολλοί ντόπιοι και ξένοι τουρίστες σε μια ιστορική συνοικία για την πόλη. Στη Λευκωσία, ο Σταυρός του Μισιρίκου μετατράπηκε σε τέμενος με την ονομασία τζαμί Αραμπλάρ και βρίσκεται στα ανατολικά της εκκλησίας της Φανερωμένης Λευκωσίας και του Παρθεναγωγείου Φανερωμένης, μια ανάσα από τα όμορφα μπαράκια, καφέ και ταβερνάκια της παλιάς πόλης και της πολυσύχναστης πλατείας. Το εμβληματικό T παίρνοντας τη θέση μεσαιωνικού μοναστηριού, το Τζαμί Ταχτ Ελ Καλέ στην ομώνυμη συνοικία και το Τζαμί Μπαϊρακτάρ στα νότια της παλιάς πόλης, ένα από τα ελάχιστα που δεν ήταν πριν χριστιανικός ναός και που χτίστηκε προς τιμήν του 1ου στρατιώτη που σήκωσε την οθωμανική σημαία στα τείχη το 1570, συμπληρώνουν την εικόνα των θρησκευτικών σημείων ενδιαφέροντος.
To Χαμάμ Ομεριέ απέναντι από το ομώνυμο τζαμί, δωρεά του Μουσταφά Πασά στον Προφήτη Ομάρ που επισκέφτηκε τη Λευκωσία, τα Μεσαιωνικά και Οθωμανικά Λουτρά Κάτω Πάφου με ρωμαϊκά και βυζαντινά στοιχεία, καθώς και τα Οθωμανικά Λουτρά Πάφου που λειτουργούν ως Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου, είναι επίσης από τα σημεία που άφησαν ανεξίτηλη την εποχή της Τουρκοκρατίας στο νησί.
Από τα δημόσια έργα που αξίζει να δει ο επισκέπτης, είναι οι Καμάρες Λάρνακας λίγο πιο έξω από το κέντρο ως το πρώτο ίσως υδραγωγείο της μεγαλονήσου, ο υδατόπυργος Λεμεσού ως ένα από τα λίγα μνημεία μηχανικής του τόπου που φημίζεται για την τελειότητα σχεδιασμού και κτασκευής του, το Μεσαιωνικό Υδραγωγείο Αγίας Νάπας και το Υδραγωγείο Λευκωσίας. Το πιο σύγχρονο και επιβλητικό έργο είναι η Μαρίνα Λεμεσού, μια ολόκληρη «πλωτή πόλη» με επαύλεις σε τεχνητές νησίδες με 600 θέσεις ελλιμενισμού και ελικοδρόμιο, γυμναστήριο, πάνω από 30 καταστήματα με είδη ένδυσης και υπόδησης, αρωματοπωλείο, φαρμακείο, χρυσοχοείο, κατάστημα οπτικών και πολλά εστιατόρια και καφέ μεγάλων αλυσίδων που γεμίζουν από τους κατοίκους της Λεμεσού.
Από τα πλέον αξιοπερίεργα και ασυνήθιστα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου είναι τo πάρκο Γλυπτικής Πετραίον στο Μαζωτό της επαρχίας Λάρνακας, ένας ιδιόκτητος υπαίθριος χώρος-μουσείο αλλά και το σπίτι του δημιουργού του που περιλαμβάνει υπέροχα γλυπτά που φτάνουν σε βάρος και τους 30 τόνους. Επίσης, υπάρχει το πάρκο γλυπτικής Λεμεσού, ένα υπαίθριο μουσείο στη συμπρωτεύουσα ανάμεσα στις παιδικές χαρές και το πανέμορφο παραλιακό μέτωπο της πόλης και το εντυπωσιακό Πάρκο Γλυπτικής στην Αγία Νάπα. Εκεί, άξιο αναφοράς είναι και το γλυπτό I , στο οποίο χιλιάδες τουρίστες στήνονται κάθε χρόνο και συνιστά ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα σημεία της περιοχής.
Στα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου συμπεριλαμβάνονται και τα σπουδαία μνημεία, αφιερωμένα στους αγώνες για την ελευθερία. Το Άγαλμα Ελευθερίας Λευκωσίας με τα 17 μπρούτζινα αγάλματα, για χρόνια ήταν καλυμμένο και συμβολίζει τον αγώνα για ανεξαρτησία από τη Βρετανία το 1955-59 και δεν εγκαινιάστηκε ποτέ επισήμως, καθώς το πρόλαβε η τουρκική εισβολή του 1974. Τα Φυλακισμένα Μνήματα είναι αναμφισβήτητα ένας από τους πιο ιστορικούς χώρους και ένα από τα «φορτισμένα» συναισθηματικά αξιοθέατα που κουβαλούν επάνω τους τις σκοτεινές σελίδες του πιο λαμπρού βιβλίου της κυπριακής ιστορίας. Εδώ είναι θαμμένοι οι απαγχονισμένοι ηγέτες της ΕΟΚΑ που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο απ΄τους Άγγλους. Αντί να δοθούν οι σοροί στους συγγενείς, θάβονταν εδώ, δίπλα από τα κελιά των μελλοθάνατων και την αγχόνη, μέσα στο χώρο των φυλακών, εξ ου και η ιδιότυπη ονομασία τους. Όπως λέει και ο ξεναγός που έζησε από κοντά τα γεγονότα, «η Κύπρος είναι ίσως η μόνη χώρα του κόσμου που έχει φυλακισμένους ήρωες». Ο Αχυρώνας του Λιοπετρίου στην επαρχία Αμμοχώστου, με τα 4 αγάλματα ηρώων της ΕΟΚΑ, υπενθυμίζει επίσης μια από τις μεγαλύτερες μάχες και το ολοκαύτωμα των πεσόντων.
Από τα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου δε λείπουν και τα πανέμορφα ιστορικά κτίρια που βρίσκονται σε όλες τις επαρχίες του νησιού. Το Δημαρχείο Λεμεσού είναι οικοδόμημα του 2ου παγκοσμίου πολέμου και η Δημοτική Αγορά Λεμεσού το παλιό παντοπωλείο στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης που στεγάζει σήμερα οινομαγειρεία, καφενεία και μικροπωλητές. Το Δημαρχείο Πάφου που οικοδομήθηκε ως απομίμηση της αρχιτεκτονικής του Παρθενώνα, το Νικολαΐδειο Γυμνάσιο Πάφου, το Δημήτρειο Δημοτικό Σχολείο, τα Προπύλαια του Ιακωβείου Γυμναστηρίου, το Λύκειο Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ, και η Δημοτική Βιβλιοθήκη Πάφου, είναι ένα σύμπλεγμα νεοκλασικών κτιρίων σε μια πολεοδομική ενότητα που ήταν ένας από τους πρώτους αστικούς σχηματισμούς στην πόλη.
Το Παλιό Δημαρχείο Λευκωσίας είναι ένα από τα πιο όμορφα κτίρια εντός των τειχών που στέγαζε το δήμο από το 1944 μέχρι και το 2016, ενώ το Παρθεναγωγείο Φανερωμένης λειτουργεί ως σχολείο από το 1850.Το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο που είναι η έδρα της Αρχιεπισκοπής και ακριβώς απέναντι το Παγκύπριο Γυμννάσιο και η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη στη Λευκωσία, είναι από τα πιο αξιόλογα οικοδομήματα.
Γειτονιές ολόκληρες μέσα στις πόλεις, είναι από μόνες τους κι αυτές ζωντανά αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου που αλληλεπιδρούν με το σήμερα. Ο Μούτταλος, η τουρκική γειτονιά στην Πάφο, είναι μια ευκαιρία για να γνωρίσει κανείς το ανατολίτικο παρελθόν της πόλης, με μικρά στενά περιτριγυρισμένα από εγκαταλελειμμένα σπίτια και χαλάσματα, που συνθέτουν ένα σκηνικό ιδανικό για φωτογραφίες αστικού τοπίου με γερές δόσεις ιστορίας που ξυπνούν μνήμες αλλοτινές, σε μια συνοικία που κάποτε έσφυζε από ζωή. Η Λαϊκή Γειτονιά Λευκωσίας θεωρείται το ομορφότερο ίσως κομμάτι της παλιάς πόλης και ένα εντυπωσιακό μείγμα παράδοσης, πολιτισμού, υποδομών και καλαισθησίας, δίχως να νοθεύεται από τη μαζική προσέλευση κόσμου που φτάνει στην περιοχή καθημερινά. Συνιστά μια από τις πιο πολυσύχναστες γωνιές από ντόπιους και τουρίστες, με σπίτια που αποτελούν τυπικά δείγματα παραδοσιακής κυπριακής αστικής αρχιτεκτονικής. Σήμερα, χρησιμοποιούνται ως εμπορικά καταστήματα, μικρά μαγαζάκια με κάθε λογής προϊόντα και σουβενίρ, καφενεδάκια, μεζεδοπωλεία, εστιατόρια και εργαστήρια τέχνης. Στα πλακόστρωτα στενά της, ξεπηδά μια αύρα άλλων εποχών και συγκεκριμένα του 20ού αιώνα, τότε που η λαϊκή παράδοση επιβίωνε από μόνη της, ανεπιτήδευτα.
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει το Θρονί της Παναγιάς που βρίσκεται στην κορυφή της οροσειράς του Τροόδους και περιλαμβάνει έναν τόπο αφιερωμένο στη Θεοτόκο, τον ανδριάντα αλλά και τον τάφο του Εθνάρχη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, του 1ου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Το καζίνο Κρήτου Τέρρας είναι το πρώτο καζίνο που άνοιξε στην Κύπρο και βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό της επαρχίας Πάφου. Στεγαζόμενο σε ένα διώροφο πετρόχτιστο, άνοιξε το 1878 επί Τουρκοκρατίας και ήταν χώρος τζόγου, ζαριών και χαρτοπαιξίας με γυναίκες από την Τουρκία, τη Συρία και τον Λίβανο που χόρευαν το χορό της κοιλιάς προς τέρψη των πελατών.
Τέλος, η Στήλη του Αποστόλου Παύλου στο κέντρο της Κάτω Πάφου, μια πέτρινη κολώνα σε σχήμα κυλίνδρου, είναι το σημείο όπου ο άγιος μαστιγώθηκε 40 παρά μία φορές, προτού ο Ρωμαίος κυβερνήτης Σέργιος Παύλος μυηθεί στο Χριστιανισμό και η Κύπρος γίνει η πρώτη «χώρα» στον κόσμο που κυβερνήθηκε από Χριστιανό ηγέτη.
Δείτε τα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου μέσα από το Terrabook…
