Οι εκκλησίες της Κύπρου υπάγονται στην Αυτοκέφαλη Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, αποτελώντας σήμερα πασίγνωστα προσκυνήματα για τους απανταχού Χριστιανούς, αλλά και περίφημα θρησκευτικά αξιοθέατα για όλους τους επισκέπτες του νησιού.
Ο 1ος Επίσκοπος, ιδρυτής και προστάτης των εκκλησιών της Κύπρου υπήρξε ο Απόστολος Βαρνάβας, που μαζί με τον Απόστολο Παύλο, επισκέφτηκε τη μεγαλόνησο το 45 μ.Χ. για να μυήσει τον Ρωμαίο ανθύπατο στο Χριστιανισμό. Οι προσπάθειες απέδωσαν καρπούς και με τον προσηλυτισμό του Ρωμαίου διοικητή, η Κύπρος έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που κυβερνήθηκε από Χριστιανό ηγέτη.
Έκτοτε, η ιστορία και η εξέλιξη του νησιού ήταν και είναι άμεσα συνυφασμένη με τη χριστιανική θρησκεία. Παρά τις εναλλαγές κατακτητών, τους αλλόθρησκους κατοίκους, τις κακουχίες και την αναπόφευκτη φθορά του χρόνου, οι εκκλησίες της Κύπρου επιβίωσαν, αναγεννήθηκαν από τις στάχτες τους και συμμετείχαν ενεργά στους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες κατά τη διάρκεια της ιστορίας, πυροδοτώντας την ελπίδα στον κυπριακό λαό και γεμίζοντάς τον με τις απαραίτητες τονωτικές ενέσεις αισιοδοξίας και δύναμης.
Από άκρη σε άκρη του νησιού, μικρά και ίσως ασήμαντα ξωκλήσια, μέχρι τις εμβληματικές πομπώδεις μονές, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής συλλογικής συνείδησης και συσπείρωσης κάτω από μια ενιαία ιδέα, με σηκωμένη περήφανα στον αέρα την παντιέρα της ελευθερίας και της εθνικής ολοκλήρωσης. Με πλούσια φιλανθρωπική δράση και κοινωνική προσφορά, ναοί και μοναστήρια προσέφεραν στέγη, σίτιση, κτήματα και οικονομική ενίσχυση στις ταραχώδεις στιγμές του τόπου, δείχνοντας έμπρακτα τη στήριξή τους στο λαό της Κύπρου.
Τα ογκώδη μοναστήρια που αποτέλεσαν φάρους χριστιανοσύνης και καταφύγια στις πολλές δύσκολες περιόδους του νησιού, στολίζουν τις πλαγιές του Τροόδους και σήμερα είναι επισκέψιμα από πλήθος ταξιδιωτών, πιστών και μη, που θέλουν να δουν τα αξιόλογα και επιβλητικά οικοδομήματα που έχουν φωλιάσει μέσα στο πράσινο και να προσκυνήσουν τις θαυματουργές εικόνες τους.
Ίσως η πιο σημαντική από όλες είναι η Μονή Κύκκου, ιδρυμένη από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο τον Α΄ τον Κομνηνό, στέκοντας αγέρωχη από τα τέλη του 11ου αιώνα σχεδόν στην κορυφή της Κύπρου, στο κοντινότερο σημείο από το Θείο. «Ακόμα και τα δέντρα υποκλίνονταν και τα κοχύλια έβγαιναν από τη θάλασσα όταν έφτασε η εικόνα στο νησί», λέει ο μύθος. Η εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας ή αλλιώς της «Μαρίας της βροχής», από το 1576 φυλαγμένη μέσα σε ασήμι στολισμένο με μαργαριτάρια, δεν έχει κοιταχτεί ποτέ από κανένα μέχρι σήμερα.
Η Μονή Μαχαιρά, το δεύτερο σπουδαιότερο μοναστήρι ως προς το κύρος και τον πλούτο του και η Μονή Αγίου Νεοφύτου με την «Εγκλείστρα», το μικρό φυσικό σπήλαιο που ασκήτεψε ο πολυγραφέστερος άγιος της χριστιανικής ορθοδοξίας και ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς των χρόνων του, συμπληρώνουν το παζλ των 3 αυτοδιοίκητων μοναστηριών στην Κύπρο που υπάγονται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Η Μονή Σταυροβουνίου αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό, θεωρείται ίσως ο πιο αυστηρός χώρος μοναχικής άσκησης στο νησί και ιδρύθηκε το 327 μ.Χ. από την Αγία Ελένη, όταν έφερε μαζί της από το ταξίδι στους Αγίους Τόπους ένα κομμάτι του Σταυρού από το οποίο το μοναστήρι πήρε το όνομά του (Βουνό του Σταυρού).
Ο Άγιος Νικόλαος των Γάτων στο Κάβο Γάτα της επαρχίας Λεμεσού, που επίσης ιδρύθηκε από την Αγία Ελένη, και αφού άφησε κομμάτι του Τίμιου Ξύλου, έφερε μαζί της και εκατοντάδες γάτους για να εξολοθρεύσουν τα φίδια, ενώ παράλληλα έδωσε εντολή να σταλεί πλοίο γεμάτο γάτες από τη Μικρά Ασία.
Η Μονή Τροοδίτισσας ψηλότερα από όλες, «αγγίζοντας» το Θεό, φωλιασμένη σε καταπράσινο δάσος του Τροόδους όπως λέει και το όνομά της, δημιουργήθηκε το 10ο αιώνα μ.Χ.
Η Μονή Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμού, είναι επισκέψιμη ακόμη και για τη μαγευτική ομορφιά του τοπίου, όπως η Μονή Παναγίας Τρικουκιώτισσας, η Μονή Παναγίας Αμασγούς και πολλές άλλες.
Η πολιτισμική κληρονομιά του νησιού αντικατοπτρίζεται από τις εκκλησίες, που προστατεύονται από την Ουνέσκο για τις τοιχογραφίες που καλύπτουν το εσωτερικό τους και οι οποίες αποτελούν μοναδικά δείγματα βυζαντινής τέχνης. Στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς έχουν ενταχθεί 10 ναοί που χρονολογούνται από τον 11ο μέχρι και το 17ο αιώνα: ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης στην Κακοπετριά, η Παναγία του Άρακα στα Λαγουδερά, η Παναγία της Ασίνου στο Νικητάρι, η Παναγία της Ποδίθου στη Γαλάτα, η Παναγία του Μουτουλλά, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ Πεδουλά, ο Τίμιος Σταυρός του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα, ο Τίμιος Σταυρός Πελενδρίου, ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής στον Καλοπαναγιώτη και η Μεταμόρφωση του Σωτήρα Παλαιχωρίου.
Από τις εκκλησίες της Κύπρου δε λείπουν και αυτές με τα αξιοπερίεργα ονόματα, όπως η Παναγία της Αγάπης, ο μοναδικός ναός ίσως και παγκοσμίως που υπάρχει με τη συγκεκριμένη ονομασία, η Παναγία Χόρταινη που έχει αναστηλωθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, η Παναγία Χρυσοκουρδαλιώτισσα και η Παναγία Στάζουσα, η πιο καλοδιατηρημένη φράγκικη εκκλησία στην επαρχία Λάρνακας.
Πρωτεργάτες της πίστης δε θα μπορούσαν να λείπουν από τις μεγάλες πόλεις του νησιού. Η Φανερωμένη Λευκωσίας, ο μεγαλύτερος σε μέγεθος ναός της πρωτεύουσας, ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ιωάννη ανάμεσα σε σημαντικά αξιοθέατα, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ο Τρυπιώτης, η Αγία Νάπα Λεμεσού στην καρδιά της συνοικιακής και εμπορικής ζώνης της πόλης, ο Άγιος Λάζαρος Λάρνακας του 10ου αιώνα, πολιούχος της πόλης στο σημείο που είχε ταφεί για δεύτερη φορά ο αναστημένος Λάζαρος, είναι μερικοί από τους σημαντικότερους ναούς.
Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον κινηματογραφικά όμορφο αλλά ερειπωμένο γοτθικό ναό του Αγίου Μάμα στο χωριό-φάντασμα Άγιος Σωζόμενος και στην εντυπωσιακή Παναγία του Σίντη, μια από τις πιο όμορφες εκκλησίες της Κύπρου, βραβευμένη με το Europa Nostra και βγαλμένη από ταινία.
Δείτε αυτές τις εκκλησίες και όλες τις υπόλοιπες μέσα από τις σελίδες του Terrabook…
