Ένα νησί με τόση ομορφιά, που δεν μπορεί κανείς να φανταστεί πώς «χωράει» σ’ ένα τόσο μικρό τόπο! Κι όμως, τα αξιοθέατα της Σύρου κρατούν το ενδιαφέρον του επισκέπτη αμείωτο σε κάθε του βήμα, για όσο διάστημα κι αν ο ίδιος επιλέξει…
Τι να πρωτοδιαλέξει να δει κανείς στην Ερμούπολη, την πρωτεύουσα της Σύρου και των Κυκλάδων, μια πόλη που χτίστηκε τον 19ο αιώνα και διαθέτει πλούτο κτηρίων της εποχής, με νεοκλασικό στυλ και ρομαντικές επιρροές από τη δυτικοευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Ανάμεσα στα αξιοθέατα της Σύρου που θα δείτε στην πόλη είναι το Δημαρχείο, το Πνευματικό Κέντρο, η πλατεία Μιαούλη, ο ναός του Αγίου Νικολάου, το λιμάνι και το Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων».
Πλατεία Μιαούλη
Είναι η καρδιά της Ερμούπολης, το αυτονόητο σημείο συνάντησης για κατοίκους και επισκέπτες, ο τόπος της βραδινής βόλτας. Πανέμορφα κτήρια, όλα δημιουργήματα του 19ου αιώνα την περιβάλλουν: δεσπόζει το κτίριο του Δημαρχείου που χτίστηκε το 1898 σε σχέδια του Τσίλλερ, με την μεγαλοπρεπή σκάλα του. Η Λέσχη που σήμερα στεγάζει το Πνευματικό κέντρο είναι του 1863 και το κτίριο αριστερά του Δημαρχείου στεγάζει το Ιστορικό Αρχείο Σύρου. Στο κέντρο της πλατείας βρίσκεται ο ανδριάντας του ναυάρχου της Επανάστασης του 1821 Ανδρέα Μιαούλη που τοποθετήθηκε το 1899 και έδωσε στην πλατεία το όνομά της. Η μαρμάρινη εξέδρα της μουσικής με ανάγλυφες παραστάσεις του Απόλλωνα και των Μουσών είναι μεταγενέστερη, του 1907. Τα κτίρια που έδωσαν σιγά σιγά σχήμα στην πλατεία Μιαούλη άρχισαν να χτίζονται στα 1840-50. Το 1868 το μεσαίο τμήμα της πλατείας απέκτησε λιθόστρωτο δάπεδο από μάρμαρα Τήνου.
Δημαρχείο
Είναι το πιο επιβλητικό κτίριο του νησιού και ένα από τα μεγαλύτερα δημαρχεία της χώρας. Έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ, θεμελιώθηκε παρουσία του το 1876 και τα εγκαίνια έγιναν το 1898. Είναι τριώροφο προς την πλατεία Μιαούλη όπου βρίσκεται και, λόγω της υψομετρικής διαφοράς, διώροφο στον πίσω δρόμο. Ο πρώτος όροφος του Δημαρχείου της Σύρου, στον οποίο οδηγεί μνημειακή σκάλα πλάτους 15,5 μέτρων, είναι τοσκανικού ρυθμού, ο δεύτερος, ιωνικού και οι πύργοι, οι οποίοι στα αρχικά σχέδια επρόκειτο να ενωθούν σε τρίτο όροφο στις τρεις πλευρές εκτός της πρόσοψης, είναι κορινθιάζοντος ρυθμού. Στο αέτωμα του κεντρικού τμήματος, εξ ολοκλήρου μαρμάρινο, βρίσκεται η επιγραφή της ανέγερσης: «Eρμού Δήμος τάδ’ είσατο δημαρχούντος Δ. Βαφιαδάκη», δηλαδή, «ο Δήμος του Ερμού ανήγειρε αφιερωματικά (το κτίριο αυτό) Δημαρχούντος του Δ. Βαφιαδάκη». Μπαίνοντας στο κτήριο, δεσπόζει η κρεμαστή σκάλα, πλάτους 1,95 μ. που στεγάζεται με γυάλινη οροφή.
Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων»
Είναι ένα από τα «στολίδια» της Σύρου, έμβλημα της πολιτιστικής ανάπτυξης της Ερμούπολης, κατασκευασμένο στα 1862-1864, από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Pietro Sampo. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, πίσω από το Πνευματικό κέντρο στην Πλατεία Βαρδάκα. Εξωτερικά παρουσιάζει απλό αρχιτεκτονικό διάκοσμο. Είναι διώροφο κτίριο, με χαμηλή μαρμάρινη βάση και σοβατισμένες όψεις. Οι όροφοι χωρίζονται με ταινία από πωρόλιθο. Στο κεντρικό τμήμα της κύριας όψης, ολόκληρο από μάρμαρο, τονίζεται έντονα ο κατακόρυφος άξονας με τέσσερις παραστάδες σε όλο το ύψος, που φέρουν επιστήλιο. Όλο το κτίριο έχει ενιαίο γείσο, τοξωτά παράθυρα στο ισόγειο και ορθογώνια στον όροφο. Το εσωτερικό του Θεάτρου εντυπωσιάζει. Η σχεδίαση του είναι επηρεασμένη από τέσσερα τουλάχιστον ιταλικά πρότυπα, μεταξύ των οποίων και τη Σκάλα του Μιλάνου. Η σκηνή ήταν πλάτους 9 μέτρων και βάθους 10 μέτρων, με χώρο για την ορχήστρα μπροστά στη σκηνή και υπερώο. Ο διάκοσμος των ξύλινων θεωρείων, που ήταν σε τρεις σειρές, ήταν απλός. Τα καθίσματα, οι κουπαστές και οι κουρτίνες ήταν βελούδινες. Γύρω από το πολύφωτο της οροφής υπήρχε οροφογραφία με παραστάσεις ποιητών και μουσικοσυνθετών. Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το Δημοτικό θέατρο «Απόλλων» υπέστη πολύ μεγάλες καταστροφές, γεγονός που οδήγησε σε επεμβάσεις: η γενική επισκευή άρχισε το 1970 και προκάλεσε μεγάλη αλλοίωση στο εσωτερικό του.
Άγιος Νικόλαος των Πλουσίων
Μεγαλοπρεπής ναός, είναι ο πολιούχος της Ερμούπολης, βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από την πλατεία Μιαούλη και συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού. Θεμελιώθηκε το 1848 με σχέδια του Γ. Μεταξά και εγκαινιάστηκε το 1870. Είναι γνωστός ως Άγιος Νικόλαος των «πλουσίων», για να ξεχωρίζει από τον Άγιο Νικόλαο των Πτωχών της Άνω Σύρου. Οι επιβλητικές αναλογίες του διώροφου ναού, τα πανύψηλα μαρμάρινα κωδωνοστάσια, η μαρμάρινη σκάλα ύψους 4 μέτρων που οδηγεί στην είσοδο, τα επιβλητικά μαρμάρινα προπύλαια με τους τέσσερις ιωνικού ρυθμού κίονες και ο διάκοσμος με τα αρχαϊκά μοτίβα δίνουν στον Άγιο Νικόλαο μνημειακό αρχαιοελληνικό χαρακτήρα. Η εικόνα του Αγίου Νικολάου επαργυρώθηκε στη Μόσχα το 1852. Εσωτερικά, τοξοστοιχίες χωρίζουν τον ναό σε τρία κλίτη και ένας γυναικωνίτης περιτρέχει τις τρεις πλευρές του. Μαρμάρινοι κορινθιακοί κίονες, υπέρθυρα με ανάγλυφες διακοσμήσεις, πλακόστρωση σε χρώμα γκρι – γαλάζιο, μα πάνω απ’ όλα εντυπωσιάζει το τέμπλο του. Το μαρμάρινο τέμπλο φιλοτεχνήθηκε κατά τη περίοδο 1883-1899 από τον Τήνιο μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Βιτάλη και θεωρείται από τα ωραιότερα τέμπλα του 19ου αι. Ξεχωρίζει ακόμα ο μαρμάρινος Δεσποτικός Θρόνος, έργο του ίδιου γλύπτη και ο μαρμάρινος Άμβωνας, πεντάπλευρος, έργο του Χίου γλύπτη Αντώνιου Φραγκούλη.
Μητρόπολη της Σύρου
Πρόκειται για τον ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Ερμούπολη, την παλαιότερη εκκλησία της πόλης. Χτίστηκε το 1824 από Χιώτες και Ψαριανούς πρόσφυγες που έφτασαν στη Σύρο μετά την καταστροφή των νησιών τους, κατά την Επανάσταση του 1821. Στο προαύλιο του ναού πάρθηκε η απόφαση για το όνομα της νέας πόλης στην ανοιχτή συνέλευση του 1824. Στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος μεταφέρθηκε η καμπάνα του Αγίου Νικολάου των καμένων Ψαρών, αλλά και πλήθος κειμηλίων που έσωσαν οι πρόσφυγες. Η εκκλησία είναι κτισμένη στα πρότυπα της Παναγίας της Τήνου και πολλοί υποθέτουν ότι είναι έργο του ίδιου αρχιτέκτονα (Ευστράτιου Σμυρναίου). Είναι ρυθμού βασιλικής με τρούλο, τρίκλιτη, με δυο πύργους κωδωνοστασίων. Το 1859 έγινε το περίφημο ψηφιδωτό του προαυλίου με συμβολικές παραστάσεις όπως κυπαρίσσια, φίδια κ.λπ. αποτελούμενο από άσπρα και μαύρα βότσαλα προερχόμενα από τη Ρόδο.
Αποθήκες Διαμετακομίσεως
Βρίσκονται στην προβλήτα του λιμανιού της Σύρου, χτίστηκαν στα 1834 -1839 με κρατική δαπάνη, ενώ το κτίριο, συνολικού μήκους 122 μ., με δύο πτέρυγες σε συμμετρική διάταξη, ακολουθεί την παλαιά ακτογραμμή. Σε κάθε πτέρυγα υπήρχαν επτά αποθήκες. Μπροστά τους υπήρχε στοά με μεγάλα τοξωτά ανοίγματα, που σήμερα έχουν κλειστεί. Οι μαούνες πλεύριζαν στο κτίριο από τη θάλασσα, και ξεφόρτωναν απευθείας στη στοά. Το 1994 δημιουργήθηκε σε τέσσερις από τις Αποθήκες Διαμετακομίσεως της νότιας πτέρυγας η Πινακοθήκη Κυκλάδων, η οποία φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις και δικές της συλλογές (είσοδος από την πίσω πλευρά του κτιρίου).
Βαπόρια
Είναι ίσως η ομορφότερη συνοικία της Σύρου. Βρίσκεται βορείως του λιμανιού, στο ανατολικό τμήμα της Ερμούπολης. Είναι χτισμένη δίπλα στη θάλασσα, με υπέροχα καπετανόσπιτα που μοιάζουν να κρέμονται πάνω στα βράχια. Εύποροι πρόσφυγες από τη Χίο, τα Ψαρά την Κάσο και την Κρήτη, ερχόμενοι στη Σύρο μετά τις καταστροφές των πατρίδων τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, έφτιαξαν τα αρχοντικά τους με τέτοιο τρόπο πάνω από το κύμα, που μοιάζουν με καράβια, βαπόρια. Τα ψηλοτάβανα σπίτια, στολισμένα με τοιχογραφίες, μαρμάρινα μπαλκόνια, ξύλινα πατώματα και ξυλόγλυπτες πόρτες συνθέτουν την «αριστοκρατική» συνοικία της πόλης, όπου κατά τον 19ο αιώνα ζούσαν οι πλουσιότεροι άνθρωποι της Ερμούπολης, οι βαποριέρηδες και οι βιομήχανοι. Ανάμεσα στις βραχώδεις ακτές σχηματίζονται και μικρές παραλίες που προσφέρονται για κολύμπι, όπως για παράδειγμα η παραλία Αστέρια. Στα Βαπόρια βρίσκεται και ο επιβλητικός ναός του Αγίου Νικολάου των Πλουσίων με τα πυργωτά κωδωνοστάσια.
