Μια λιγότερο γνωστή στους περισσότερους σελίδα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, εκτυλίχθηκε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Λήμνο, το νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου. Η Λήμνος επιλέχθηκε σαν βάση των Συμμάχων από τον Ουίνστον Τσώρτσιλ, έναν από τους σπουδαιότερους ηγέτες του 20ού αιώνα, καθώς εκείνος εκτίμησε την καθοριστική γεωγραφική της θέση – όπως άλλωστε είχαν κάνει από την αρχαιότητα, ήδη από την εκστρατεία της Τροίας, οι αρχαίοι Ελληνες.
Ο Τσώρτσιλ πέρασε αρκετό καιρό στην Λήμνο, και μάλιστα σήμερα στο χωριό Πορτιανού υπάρχει το σπίτι που τον φιλοξένησε, ενώ στο λαογραφικό μουσείο του χωριού μπορεί κανείς να δει την πολυθρόνα όπου αγαπούσε να κάθεται. Ο Αγγλος εκτίμησε το νησί και έστησε εκεί το στρατηγείο του για να επιχειρήσει ένα από τα σχέδιά του: Οι Σύμμαχοι εκστράτευσαν το 1915, με βάση τη Λήμνο προς την Καλλίπολη, στην απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας, με στόχο την κατάληψη των Στενών των Δαρδανελλίων. Ο Συμμαχικός Στρατός και Στόλος, Βρετανοί, Γάλλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες είχαν στρατοπεδεύσει στο Μούδρο, ώστε στις 15 Απριλίου να ξεκινήσουν για το μεγαλεπήβολο σχέδιο.
Η εκστρατεία της Καλλίπολης καταγράφηκε ως μια μεγάλη ήττα του Ουίνστον Τσώρτσιλ και στο πεδίο των μαχών πολλοί στρατιώτες τραυματίστηκαν ή έχασαν τη ζωή τους… Η Λήμνος λειτούργησε ως εφαλτήριο για τους πονεμένους, ενώ η γη του νησιού δέχθηκε για πάντα στα σπλάχνα της τους «ηρωικώς πεσόντες», στα δύο Συμμαχικά Νεκροταφεία, του Μούδρου και του Πορτιανού.
Φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την εκστρατεία εκείνη, που οι δυνάμεις της ANZAC, δηλαδή οι Αυστραλοί και οι Νεοζηλανδοί, θυσιάστηκαν στο καθήκον. Και οι δύο χώρες τιμούν με λαμπρότητα την επέτειο ως ημέρα μνήμης για τους πεσόντες. Στο νησί της Λήμνου διοργανώθηκαν τελετές και εκδηλώσεις που διήρκεσαν τέσσερις ημέρες, με παρόντες τους πρεσβευτές των χωρών, τις αρχές του τόπου, αλλά και πλήθος κόσμου.
Εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν από τις 17-20 Απριλίου 2015, στα συμμαχικά νεκροταφεία Πορτιανού και Μούδρου, ενώ το τετραήμερο άνοιξε με τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας προς τιμήν των δύο Καναδών αδελφών νοσοκόμων, που τάφηκαν εκεί, όταν το 1915 έχασαν τη ζωή τους στο καθήκον. Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων, ο παραδοσιακός λυράρης της Λήμνου Νάσος Κοτσιναδέλλης έπαιξε έναν δικό του, πένθιμο, λημνιακό σκοπό προς τιμήν των χαμένων ζωών . Πραγματοποιήθηκε επίσης αγώνας δρόμου “Run For Peace” («Τρέχουμε για την Ειρήνη») απόστασης 19,5 χλμ, μεταξύ των δύο νεκροταφείων, όπου συμμετείχε πλήθος κόσμου, ακόμα και από την ομάδα Α.ΜΕ.Α δρομέων, που υπάρχει στο νησί. Παράλληλα διεξήχθη αγώνας ποδοσφαίρου μεταξύ των ομάδων Ναυτικού της Ελλάδας και της Αυστραλίας.
Στους εορτασμούς συμμετείχαν και το πολεμικό πλοίο της Αυστραλίας HMAS Success, καθώς και δύο πλοία του ελληνικού στόλου, που αγκυροβόλησαν στον πανέμορφο κόλπο του Μούδρου, «ξυπνώντας» μνήμες του 1915…
Τις εκδηλώσεις υποστήριξε ο Σύλλογος “The Lemnos’ Friends of Anzac”, η εθελοντική ομάδα που συνεισέφερε στην άρτια εκτέλεση των εορτασμών και στην προσπάθεια ανάδειξης του ρόλου της Λήμνου, κατά την διάρκεια της εκστρατείας της Καλλίπολης. Μάλιστα προετοιμάζονται εκδηλώσεις για όλη τη θερινή περίοδο, στο πλαίσιο του προγράμματος “ANZAC : The Next 100 Years”, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2016. Οι εκδηλώσεις αυτές, που περιλαμβάνουν φωτογραφικά και κινηματογραφικά δρώμενα, έχουν σαν βάση το Διεθνές Συνέδριο που θα γίνει στην Λήμνο στις 26-28 Ιουνίου 2015, με τίτλο “Anzac Day και η ανάδειξη του ρόλου της Λήμνου σε αυτό το ιστορικό θέμα”, με την συμμετοχή Ελλήνων και διεθνών ιστορικών και πανεπιστημιακών από όλο τον κόσμο. Το Συνέδριο αυτό γίνεται σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Β. Αιγαίου ,και την αιγίδα των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού, αλλά και μιας σειράς φορέων της Ελληνικής και της διεθνούς κοινότητας (ΕΟΤ, ΚΕΔΕ, ΞΕΕ, HABC κ.α.).
