Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς στην Πύλο, την πόλη που έγινε γνωστή παγκοσμίως από τα ομηρικά έπη και διατήρησε στο πέρασμα των αιώνων τον πρωταγωνιστικό της ρόλο αναλλοίωτο. Ο ομηρικός βασιλιάς Νέστορας, ο σοφός γέρος της Ιλιάδας που συμβούλεψε με τη γνώση του τους Έλληνες στις κρίσιμες στιγμές της πολιορκίας της Τροίας, άφησε παρακαταθήκη χιλιάδες χρόνια αργότερα το παλάτι του.
Και οι επόμενοι κατακτητές της Πύλου όμως, αυτής της άκρης της Μεσσηνιακής γης που «βλέπει» το Ιόνιο πέλαγος, άφησαν τα πανίσχυρα κάστρα τους για τις επόμενες γενιές. Έτσι, σήμερα ο επισκέπτης της Πύλου, εκτός από τις αναρρίθμητες φυσικές ομορφιές της περιοχής που μπορεί να απολαύσει, έχει και σπουδαία αξιοθέατα του πολιτισμού να επισκεφθεί και να θαυμάσει.
Το Ανάκτορο του Νέστορα
Το πιο καλά διατηρημένο Μυκηναϊκό Ανάκτορο στον Ελλαδικό χώρο βρίσκεται στην περιοχή της Πυλίας και είναι το Ανάκτορο του Νέστορα, του ξακουστού βασιλιά της Πύλου. Βρίσκεται σε απόσταση 4 χλμ. νότια του χωριού Χώρα, στο λόφο του Επάνω Εγκλιανού, 14 χλμ. από την σημερινή Πύλο. Το ανάκτορο χτίστηκε τον 13ο αιώνα π.Χ. από το βασιλιά Νέστορα, το γιο του Νηλέα, ο οποίος κατέχει σημαντική θέση στα ομηρικά έπη. Ο Νέστορας οδήγησε την Πύλο στον Τρωικό πόλεμο με 90 καράβια και παρουσιάζεται από τον Όμηρο ως συνετός γέροντας, τη γνώμη του οποίου πάντα σέβονταν οι Αχαιοί.
Οι πρώτες έρευνες για τον εντοπισμό του ανακτόρου ξεκίνησαν το 1888 από τον Heinrich Schliemann, ο οποίος όμως δεν κατόρθωσε να το εντοπίσει. Η στιγμή για την μεγάλη ανακάλυψη ήρθε το 1939 από τον Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη, ο οποίος μαζί με τον Καρλ Μπλέγκεν πραγματοποίησε εντατικές ανασκαφές, έως ότου ήλθαν στο φως τα πρώτα ευρήματα του ανακτόρου.
Αν και το μεγαλύτερο μέρος έχει πλέον έρθει στο φως, οι έρευνες συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με τη συμμετοχή του Πανεπιστημίου του Cincinnati, των ΗΠΑ. Από τις ανασκαφές αυτές ήρθαν στο φως πάνω από χίλιες πινακίδες από το αρχείο του ανακτόρου του Νέστορα, με κείμενα σε Γραμμική Β’, χάρη στις οποίες είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πολλές σημαντικές πληροφορίες για την καθημερινή ζωή, αλλά και τις οικονομικές και εμπορικές δραστηριότητες της προϊστορικής Πύλου.
Το Ανάκτορο του Νέστορα καταλαμβάνει έκταση 170 Χ 90 μέτρων, αποτελείται από τρεις κύριες αυτοτελείς πτέρυγες, που με τη σειρά τους διαχωρίζονται σε 105 διαμερίσματα. Η μεγάλη ορθογώνια «αίθουσα του θρόνου» με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία θεωρούνται ως τα πιο σημαντικά.
Νιόκαστρο
Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα κάστρα της Ελλάδας είναι το Νιόκαστρο της Πύλου, που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, στα 1573, για να ελέγχουν οι Τούρκοι τις δυτικές ακτές της Πελοποννήσου. Ονομάστηκε Νιόκαστρο, για να διαχωρίζεται από το Παλαιόκαστρο, που ήταν δημιούργημα των Φράγκων και δέσποζε στο βόρειο τμήμα του κόλπου του Ναυαρίνου. Σήμερα διατηρείται εκπληκτικά στην παλιά επιβλητική του μορφή, εκτός από το νότιο μεγάλο του πύργο που κόπηκε στη μέση όταν κατά τη γερμανική κατοχή το 1944 ανατινάχθηκαν τα πυρομαχικά που ήταν αποθηκευμένα εκεί από συμμαχικό βομβαρδισμό. Το κάστρο ήταν ιδιαίτερα ισχυρό καθώς διέθετε τριπλή αμυντική οχύρωση: τάφρο, τείχη και την ισχυρή Ακρόπολη. Στο βόρειο τμήμα του βρίσκεται η Πύλη με τη Ζεματίστρα από την τρύπα της οποίας οι πολιορκημένοι έριχναν στον εχθρό καυτό νερό ή λάδι. Στο άλλο άκρο βρίσκεται ο βόρειος πύργος (ή καστράκι του Αγίου Μάρκου) προμαχώνας με πολλά κανόνια. Εντός των τειχών, βρίσκεται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση ο στρατώνας, που χτίστηκε από τον Γάλλο Στρατηγό Maison. Ο επάνω όροφος του κτηρίου είναι προσβάσιμος από δύο εισόδους, που βρίσκονται στις δύο άκρες. Χρησιμοποιείται από το κέντρο ενάλιων αρχαιοτήτων ως βιβλιοθήκη και κάποια δωμάτια σαν ξενώνας επιστημονικού προσωπικού. Το κτίριο του Πασά (απέναντι από το ναό της Μεταμορφώσεως της Σωτήρος) χρονολογείται στο 17ο και 18ο αιώνα. Εκεί σήμερα φιλοξενείται το πρώτο Μουσείο έκθεσης ενάλιων αρχαιολογικών ευρημάτων στον Ελλαδικό χώρο, με ευρήματα από τα ναυάγια της περιοχής της Πύλου.
Παλαιόκαστρο
Λέγεται και Παλιοναβαρίνο, το φρούριο αυτό που έχτισαν οι Φράγκοι στα τέλη του 13ου αιώνα στη νοτιοδυτική Μεσσηνία. Βρίσκεται πάνω σε ύψωμα στο βόρειο άκρο του κόλπου του Ναυαρίνου, απέναντι από το άκρο της ιστορικής νήσου Σφακτηρίας και προσφέρει μια υπέροχη θέα στην πολυφωτογραφημένη παραλία της Βοϊδοκοιλιάς και τη Λιμνοθάλασσα Διβαρίου. Θεωρούνταν σχεδόν απόρθητο, με μόνη προσβάσιμη είσοδο αυτή στην νότια πλευρά του, εκεί που καταλήγει το σημερινό μονοπάτι που ξεκινάει από την παραλία Χρυσή Ακτή – Διβάρι. Και αυτό το σημείο βέβαια είχε σημαντικές δυσκολίες για τους εκάστοτε κατακτητές, αφού οι αμυνόμενοι είχαν την δυνατότητα ακόμα και με μικρά κανόνια τοποθετημένα στα τείχη να αποκρούουν ισχυρότερες αντίπαλες δυνάμεις. Το Παλαιόκαστρο άρχισε να παρακμάζει όταν οι Τούρκοι αποφάσισαν να φράξουν για τα πλοία την είσοδο του Ναυαρίνου από το «Πέρασμα της Συκιάς». Η βαρύτητα έπεσε στην μεγάλη είσοδο στον κόλπο και το Νιόκαστρο, που χτίστηκε για να την περιφρουρεί.
Υδραγωγείο
Η κατασκευή του τοποθετείται χρονικά στον 16ο αιώνα, κτίστηκε δηλαδή από τους Τούρκους για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ύδρευσης του Νιόκαστρου. Οι περισσότερες μαρτυρίες που διαθέτουμε σήμερα για το Υδραγωγείο της Πύλου προέρχονται από τους περιηγητές που επισκέφθηκαν κατά καιρούς την περιοχή. Στην ουσία πρόκειται για δύο υδραγωγεία τα οποία συναντώνται στο τελευταίο τμήμα τους. Αυτό το νεότερο κομμάτι του Υδραγωγείου της Πύλου περνά από ρέματα και μικρούς χείμαρρους της περιοχής και καταλήγει τελικά στην θέση «Καμάρες», στα περίχωρα της πόλης.
Θολωτός τάφος Βοϊδοκοιλιάς
Ο θολωτός τάφος στη Βοϊδοκοιλιά της Πύλου, που χρονολογείται από την Μυκηναϊκή περίοδο είχε εντοπιστεί ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα από τον Άγγλο ιστορικό Grundy, αλλά ανασκάφηκε τη δεκαετία του 1950 από τον σπουδαίο Έλληνα αρχαιολόγο Σπύρο Μαρινάτο. Ο ανασκαφέας θεώρησε, ότι πρόκειται για το ταφικό μνημείο του Θρασυμήδη, γιου του μυθικού βασιλιά Νέστορα, που αναφέρει και ο Παυσανίας στις περιηγήσεις του. Εντυπωσιακό εύρημα από τον τάφο αυτό αποτελεί ο ακέραιος σκελετός βοδιού, πιθανότατα από θυσία προς τιμήν του νεκρού.
Υποβρύχιο Τηλεσκόπιο Νετρίνων
Στον πυθμένα της θάλασσας της Μεθώνης, έξω από την Πύλο, βρίσκεται ήδη σε εφαρμογή ένα πρωτοποριακό για τα δεδομένα της αστροσωματιδιακής φυσικής εγχείρημα, το οποίο έχει λάβει το όνομα NESTOR (Neutrino Extended Submarine Telescope with Oceanographic Research), με σαφή αναφορά στον μυθικό βασιλιά της Πύλου. Εγκαταστάθηκε σε βάθος 4.200 μέτρων, στο σημείο όπου εντοπίζεται το μεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου, το Φρέαρ των Μεσσηνιακών Οινουσσών, στα 5.121 μέτρα. Πρόκειται για ένα υποβρύχιο τηλεσκόπιο νετρίνων, αυτών των σχεδόν άυλων, αόρατων σωματιδίων, τα οποία θεωρούνται ικανά να δώσουν σημαντικές πληροφορίες τόσο για το παρελθόν, όσο και για το μέλλον του Σύμπαντος. Το μακροπρόθεσμο σχέδιο περιλαμβάνει την εγκατάσταση στο βυθό της θάλασσας αρκετών δωδεκαώροφων πύργων μεγάλου ύψους, που όλοι θα συνθέτουν το υποβρύχιο τηλεσκόπιο νετρίνων. Ο κάθε όροφος θα είναι εξαγωνικός, ενώ η κάθε γωνία θα περιλαμβάνει ευαίσθητους φωτοπολλαπλασιαστές, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για την ανίχνευση του νετρίνου, όταν αυτό αλληλοεπιδράσει με μόρια του νερού. Η επιλογή του βυθού της θάλασσας έγινε διότι το νερό απορροφά την κοσμική ακτινοβολία, η οποία δυσκολεύει την ανίχνευση των περίεργων αυτών σωματιδίων. Πρόσφατα τοποθετήθηκε το πρώτο πάτωμα, σε βάθος 4 χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο αυτό αποτελεί την πρώτη ευρωπαϊκή προσπάθεια για τη δημιουργία υποβρύχιου τηλεσκοπίου νετρίνων.
