Η «Φραγκοσυριανή», ένα από τα πιο γνωστά ρεμπέτικα τραγούδια είναι έργο του μεγάλου ρεμπέτη Μάρκου Βαμβακάρη, ο οποίος μας μιλά μέσα από τους στίχους του για την αγαπημένη του πατρίδα, τη Σύρο. Ο ίδιος έπαιξε μουσική για πολλά χρόνια στα υπόγεια ταβερνάκια της Άνω Σύρου, όπου σήμερα βρίσκεται και μουσείο προς τιμήν του.
«Μία φούντωση, μια φλόγα/έχω μέσα στην καρδιά/λες και μάγια μου `χεις κάνει/Φραγκοσυριανή γλυκιά/λες και μάγια μου `χεις κάνει/Φραγκοσυριανή γλυκιά
Θα ‘ρθω να σε ανταμώσω/κάτω στην ακρογιαλιά/Θα ‘θελα να σε χορτάσω/όλο χάδια και φιλιά/Θα ‘θελα να σε χορτάσω/όλο χάδια και φιλιά»
Με τα λόγια αυτά ξεκινά ο ρεμπέτης το τραγούδι του και συνεχίζει απαριθμώντας τις ομορφιές της Σύρου:
«Θα σε πάρω να γυρίσω/Φοίνικα, Παρακοπή/Γαλησσά και Nτελαγκράτσια/και ας μου `ρθει συγκοπή/Γαλησσά και Nτελαγκράτσια/και ας μου `ρθει συγκοπή»
Ο Φοίνικας είναι χωριό της Σύρου και βρίσκεται στον όρμο του ομώνυμου μεγάλου κόλπου στα νοτιοδυτικά του νησιού. Η αμμουδερή του παραλία συγκεντρώνει πλήθος κόσμου και λάτρεις των θαλάσσιων σπορ που εδώ μπορούν να τα ευχαριστηθούν στο έπακρο!
Η Παρακοπή είναι ένα από τα παλαιότερα θερινά θέρετρα της Σύρου. Βρίσκεται στην ενδοχώρα του νησιού, στον δρόμο που οδηγεί προς τα χωριά της Ποσειδωνίας, στο νότιο τμήμα. Πεύκα, όλων των ειδών τα οπωροφόρα αλλά και φιστικιές συνθέτουν το τοπίο, ενώ οι επιβλητικές θερινές επαύλεις των αρχόντων της Σύρου του 19ου αιώνα, με ψηλούς, λιθόκτιστους πύργους, πανέμορφους κήπους βγαλμένους από παραμύθια και πηγάδια με πόσιμο νερό συγκρατούν το μεγαλείο του παρελθόντος ως τις μέρες μας.
Ο Γαλησσάς είναι ένα από τα πιο τουριστικά χωριά της Σύρου, χτισμένος γύρω από ένα φυσικό λιμανάκι με ολόχρυση αμμουδιά στο κέντρο του. Έως πολύ πρόσφατα ήταν το μέρος που προτιμούσαν για διακοπές όσοι ήθελαν να απομονωθούν. Η πέτρινη προβλήτα με τους φοίνικες, το κάτασπρο εκκλησάκι της Αγίας Πακούς (δηλαδή Υπακοής) στην κορυφή του λόφου και η καθολική εκκλησία της Ιεράς Καρδίας του Ιησού ομορφαίνουν το χωριό. Από τον Γαλησσά είτε με βάρκα είτε από το μονοπάτι μπορεί κανείς να προσεγγίσει και τη σπηλιά του Αγίου Στεφάνου, με το ομώνυμο εκκλησάκι, που, κατά την παράδοση, χτίστηκε από έναν ψαρά όταν αυτός γλίτωσε με τη βοήθεια του αγίου από ένα γιγάντιο χταπόδι!
Λίγοι, εκτός των ντόπιων, γνωρίζουν πως η Ντελαγκράτσια του Βαμβακάρη είναι η Ποσειδωνία, ένα από τα πιο δημοφιλή καλοκαιρινά θέρετρα της Σύρου. Χαρακτηρίζεται από τις αρχοντικές επαύλεις που είναι χτισμένες εκατέρωθεν του κεντρικού δρόμου που διασχίζει το χωριό, από τις οποίες σαφώς ξεχωρίζει η έπαυλη Τσιροπινά (πρώην δημάρχου της Ερμούπολης), που έχει χαρακτηριστεί ιστορικό και διατηρητέο μνημείο, ενώ σήμερα χρησιμοποιείται για διάφορες εκδηλώσεις. Το λατινογενές όνομα προέρχεται από την καθολική εκκλησία Μαρί ή Μαντόνα Ντέλλα Γκρατσια (Madonna Della Grazia), που είναι αφιερωμένη στην Παναγία της Χάριτος και βρίσκεται στο χωριό.
Συνεχίζοντας το τραγούδι του με τον χαρακτηριστικό, βαρύ ρυθμό του χασάπικου, ο Μάρκος Βαμβακάρης, εξιστορεί:
«Στο Πατέλι, στο Nυχώρι/φίνα στην Αληθινή/και στο Πισκοπιό ρομάντζα/γλυκιά μου Φραγκοσυριανή/και στο Πισκοπιό ρομάντζα/γλυκιά μου Φραγκοσυριανή»
Η Αληθινή είναι το χωριό από όπου – όπως συμφωνούν πολλοί – ο επισκέπτης θαυμάζει την πιο όμορφη θέα στο νησί: η πρωτεύουσα Ερμούπολη, η Άνω Σύρος, η βραχονησίδα Διδύμη, πάνω στην οποία ξεχωρίζει ο φάρος… Αλλά και πιο πίσω, όταν η ατμόσφαιρα το επιτρέπει, μπορεί κανείς να δει την Τήνο και την Μύκονο, την Νάξο και την Πάρο και τα αμέτρητα μικρότερα νησάκια ανάμεσά τους.
Το Επισκοπείο – το «Πισκοπιό» του Βαμβακάρη – βρίσκεται στο κέντρο του νησιού. Στην κορυφή του κατάφυτου λόφου ξεχωρίζει η εκκλησία του προφήτη Ηλία, από όπου η θέα είναι απέραντη, όμως η πιο γνωστή εκκλησία είναι η Παναγία η Πισκοπιανή ή Πρωτόθρονη, που είναι κτίσμα του 1624. Το Επισκοπείο ήταν η πρώτη έδρα της Μητρόπολης της Σύρου, γι’ αυτό και βρισκόταν εδώ η κατοικία του Επισκόπου, που έδωσε και το όνομά της στο χωριό. Στα όρια του χωριού υπάρχει και το «κοκκινόσπιτο», ένα βαμμένο κόκκινο σπίτι που τροφοδοτεί έναν από τους πιο γνωστούς θρύλους στη Σύρο – λέγεται μάλιστα πως ενέπνευσε και το Μανώλη Καραγάτση να γράψει το μυθιστόρημα «Η Μεγάλη Χίμαιρα», όπου διηγείται την ιστορία του.
