Η ιδιαιτερότητα της Σαντορίνης, το γεγονός δηλαδή πως το νησί είναι καλυμμένο από ηφαιστειογενή υλικά που επηρεάζουν την σύσταση του εδάφους, ακόμα και το κλήμα της περιοχής, οδηγεί σε πολύ συγκεκριμένα τοπικά προϊόντα που παράγονται από τους κατοίκους.
Τα περισσότερα από αυτά ήταν γνωστά στους κατοίκους της Σαντορίνης ήδη από την Προϊστορική Εποχή, όπως απέδειξαν οι ανασκαφές στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου. Κάποια άλλα πάντως, όπως το άνυδρο ντοματάκι, «έφτασαν» στο νησί πολύ αργότερα και καλλιεργήθηκαν έτσι ώστε να ενσωματωθούν πλήρως στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Κρασί
Το πιο γνωστό τοπικό προϊόν της Σαντορίνης είναι βέβαια το κρασί. Αμπελώνες υπάρχουν στο μεγαλύτερο μέρος της ενδοχώρας, ενώ σχεδόν κάθε σπίτι στα περισσότερα χωριά διέθετε παλαιότερα την δική του κάναβα, το παραδοσιακό οινοποιείο δηλαδή. Το vinsanto και το νυχτέρι είναι τα πιο ονομαστά κρασιά της Σαντορίνης, ενώ στα αμπέλια τους οι Σαντορινιοί καλλιεργούν κυρίως ποικιλίες λευκού οίνου.
Κριθάρι
Η γη της Σαντορίνης, παρά την ξηρασία, έχει την δυνατότητα να δίνει κριθάρι, σε τέτοιες ποσότητες μάλιστα που τα παλαιότερα χρόνια, αυτό αποτελούσε κύριο στοιχείο της διατροφής των ανθρώπων. Το παξιμάδι, το κριθαρόψωμο ή οι κρίθινες κουλούρες συνόδευαν κάθε γεύμα, αν και σήμερα οι καλλιέργειες κριθαριού, προορίζονται κυρίως για ζωοτροφές.
Φάβα
Επίσης ένα από τα τοπικά προϊόντα της Σαντορίνης που καλλιεργείται στο νησί εδώ και αιώνες. Η φάβα χρησιμοποιείται σε δεκάδες συνταγές και προέρχεται από το όσπριο λαθούρι. Παλαιότερα οι κάτοικοι το καλλιεργούσαν μαζί με το αμπέλι, καθώς δεν απαιτεί καμία προετοιμασία του εδάφους μέχρι την συγκομιδή.
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να φάει κανείς την φάβα, που γίνεται σαν πουρές, είναι με κάπαρη (ένα ακόμα προϊόν που φύεται στην Σαντορίνη), ή με κρεμμύδια.
Άνυδρο ντοματάκι
Το άνυδρο ντοματάκι της Σαντορίνης είναι μια από τις πιο πρόσφατες καλλιέργειες στο νησί. Καθιερώθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τα μέσα του 20ου λειτουργούσαν στην Σαντορίνη εννιά εργοστάσια επεξεργασίας ντομάτας, που εκτός από ωμό, γίνεται και ντοματοπελτές και γλυκό του κουταλιού, ενώ πολύ συχνά οι νοικοκυρές κάνουν πεντανόστιμους ντοματοκεφτέδες!
Λέγεται άνυδρο γιατί αναπτύσσεται χωρίς να χρειάζεται πότισμα, αλλά μόνο με την πρωινή υγρασία και την υγρασία του εδάφους. Η συγκομιδή γίνεται από το τέλος Ιουνίου μέχρι το τέλος Αυγούστου.
Ζαφορά
Η ζαφορά της Σαντορίνης, ο κρόκος δηλαδή, είναι ένα από τα πιο πολύτιμα τοπικά προϊόντα καθώς φύεται μόνο σε δύο σημεία του νησιού, στο Ακρωτήρι και στο Εμπορειό. Η χρήση του ήταν γνωστή από την προϊστορία, όπως μαρτυρά μια από τις πιο γνωστές και εντυπωσιακές τοιχογραφίες του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου, που δείχνει γυναίκες να μαζεύουν κρόκο σε απόκρημνα σημεία. Ο κρόκος της Σαντορίνης είναι άγριος και σήμερα χρησιμοποιείται στα κουλούρια που φτιάχνουν οι νοικοκυρές το Πάσχα και στα μελιτίνια.
Άλλα τοπικά προϊόντα της Σαντορίνης, που παράγονται όμως σε αρκετά περιορισμένο αριθμό, είναι η άσπρη μελιτζάνα, με τη γλυκιά γεύση και τα ελάχιστα σπόρια, που δεν απορροφά το λάδι από το τηγάνι, το κατσούνι, το τοπικό αγγουράκι που όταν ωριμάσει πολύ γίνεται πεπόνι, η κάπαρη που χρησιμοποιείται κυρίως στις σαλάτες αλλά και το χλωρό τυρί, που είναι κατσικίσιο, έχει κρεμώδη υφή και συνοδεύει συχνά τα τοπικά λευκά κρασιά.
Κρασί, ντοματάκι, κριθάρι, κατσούνι, φάβα, κάπαρη και ζαφορά είναι τα πιο γνωστά τοπικά προϊόντα της Σαντορίνης
