Με αφορμή την περιήγηση του Terrabook στην Κύπρο, ο γνωστός ερμηνευτής και τραγουδοποιός Μιχάλης Χατζηγιάννης μας μιλάει για την ιδιαίτερη πατρίδα του Λευκωσία και τις καλοκαιρινές του αναμνήσεις από τον Πρωταρά και τη Λεμεσό. Ίσως τελικά να μην είναι καθόλου τυχαίο ότι μέσα από τα τραγούδια του υμνεί τόσο πολύ τον έρωτα και το καλοκαίρι, δυο από τα συστατικά στοιχεία του νησιού. Η θεά Αφροδίτη και οι μαγευτικές παραλίες με τις χρυσές αμμουδιές και τα καταγάλανα νερά που «βλέπουν» τη Μεσόγειο, αναμφισβήτητα κυλούν στο αίμα του, αυτήν την προαιώνια αύρα που τον «προίκισε» ο τόπος και θα την κουβαλά μαζί του.
Ο Μιχάλης μας «προδίδει» τα αγαπημένα του μέρη στη Μεγαλόνησο, σε ποια νερά βουτάει, εξομολογείται αγαπημένες συνταγές και φαγητά, ενώ μας προτείνει διαδρομές και σημεία που πρέπει να δει ο επισκέπτης που θα φτάσει στη μεγαλόνησο.
«Η Κύπρος είναι ένας τόπος όπου συναντά κανείς πληθώρα επιλογών σε ό,τι θα ήθελε να κάνει, σε βουνό και θάλασσα, μέρη με δυνατό παλμό αλλά και πολύ ήσυχα, παραδοσιακό αλλά και πολύ σύγχρονο γκουρμέ φαγητό, πολλές επιλογές στη διασκέδαση, πολλές επιλογές στις δραστηριότητες (extremesports κλπ) και φυσικά ένα κλίμα που δεν σε απογοητεύει. Είναι από τις λίγες χώρες στην Ευρώπη που, ενώ κάνεις σκι σε μία από τις πίστες στο χιονισμένο Τρόοδος, μπορείς να κατέβεις εντός σαράντα λεπτών σε οποιαδήποτε από τις παραλιακές πόλεις. Πάνω από όλα, όμως, λατρεύω ιδιαίτερα τους αυθεντικούς ανθρώπους του τόπου. Αυτούς, που παρ’ όλες τις δυσκολίες των τελευταίων ετών, κράτησαν αναλλοίωτο τον χαρακτήρα του Κύπριου. Ευτυχώς αυτοί είναι η μεγάλη πλειοψηφία.»
Η καλύτερη ανάμνηση από τα παιδικά σου χρόνια;
«Η καλύτερη ανάμνηση από τα παιδικά μου χρόνια είναι τα καλοκαίρια που πήγαινα για ψάρεμα και καταδύσεις με τον πατέρα μου, κυρίως στον Πρωταρά και την Αγία Νάπα και το χειμώνα, οι οικογενειακές εκδρομές στο Τρόοδος για χιονοπόλεμο».
Τι δεν πρέπει να χάσει κάποιος που επισκέπτεται την Κύπρο: «Προσωπικά, θα έλεγα πως κάποιος μπορεί να εξερευνήσει τη μοναδικότητα της Κύπρου, αν ακολουθήσει 3 διαδρομές που εγώ προτείνω πάντα στους φίλους μου που θέλουν να επισκεφθούν το νησί.
Η 1ηδιαδρομή αφορά τον τόπο όπου από παιδί μέχρι και σήμερα, περνώ μέρος των καλοκαιρινών μου διακοπών και δεν είναι άλλη από την ελεύθερη περιοχή της επαρχίας Αμμοχώστου, δηλαδή η τουριστική περιοχή του Πρωταρά και της Αγίας Νάπας. Από τη διαδρομή που ξεκινά στο λιμανάκι της Αγίας Νάπας μέχρι και τις θαλασσινές σπηλιές Κάβο Γκρέκο, ο επισκέπτης μπορεί να ζήσει και την εναλλακτική πλευρά των διακοπών με δραστηριότητες όπως αναρρίχηση στους ψηλούς βράχους, βουτιές από το άγνωστο προς το άπειρο, καταδύσεις στη Σπηλιά του Κύκλωπα με απίστευτα είδη ψαριών και κολύμπι πλάι σε γιγάντιες χελώνες στην παραλία Κόννος, μία από τις ωραιότερες κατά τη γνώμη μου παραλίες του πλανήτη. Η παραλία αυτή, βρίσκεται κρυμμένη στη ρίζα ενός καταπράσινου λόφου γεμάτου με πεύκα, κυπαρίσσια και όλων των ειδών τα κυπριακά βότανα, με την σχεδόν άσπρη αμμουδιά της να προσδίδει στο πεντακάθαρο νερό το γνωστό γαλαζοπράσινο χρώμα. Aκολουθώντας τον παραλιακό αυτοκινητόδρομο, συναντάς επίσης μερικές από τις πιο διάσημες παραλίες παγκοσμίως, όπως την παραλία Βρύση Γ και την παραλία με τη μαγευτική χρυσή αμμουδιά και τα τιρκουάζ νερά. Η διαδρομή αυτή τελειώνει αν αναζητήσεις κάποιο σημείο θέασης της κλειστής από τους Τούρκους και εγκαταλελειμμένης πόλης της Αμμοχώστου, της «πόλης φάντασμα» όπως λέγεται, με τα μεγάλα ερειπωμένα ξενοδοχεία και με εμφανείς τις ζημιές από τους βομβαρδισμούς, να δείχνουν το χρόνο που έχει σταματήσει στο 1974.
Η 2η διαδρομή που προτείνω, είναι αυτή όπου κάποιος μπορεί να ξεκινήσει από το βουνό του Τροόδους, να περάσει από την Κακοπετριά και άλλα παραδοσιακά χωριά, και μέσω των ξακουστών Πάνω Πλατρών, να περάσει από το δρόμο του κρασιού (τη λεγόμενη περιοχή των κρασοχωριών) με τα διάφορα οινοποιεία. Από εκεί συνεχίζοντας,θα κατευθυνθεί στο φράγμα της Αρμίνου και το περίφημο Γεφύρι Τζελεφού, ένα από τα αγαπημένα μου σημεία στο νησί. Αν το ποτάμι δεν είναι φουσκωμένο και είσαι με το κατάλληλο αυτοκίνητο (4Χ4), μπορείς να εξερευνήσεις καλύτερα τη γύρω περιοχή, την περιοχή των ενετικών γεφυριών,σημείο απαράμιλλης ομορφιάς που ευτυχώς παραμένει ακόμη αναλλοίωτο. Εναλλακτικά, η διαδρομή μπορεί να γίνει μέσω της Μονής Κύκκου και ενός όχι και τόσο γνωστού χωριού, τα Καμινάρια, όπου, κατά την άποψή μου, μιλάμε για την επιτομή της άγριας φύσης στην Κύπρο. Η επιστροφή μπορεί να γίνει μέσω Πάφου με σταθμό στο λιμανάκι της και το ομώνυμο κάστρο και ακολούθως στη Λεμεσό. Στη Λεμεσό μπορεί κάποιος να επισκεφθεί το Αρχαίο Θέατρο Κουρίου που αποτελεί ένα από τους αγαπημένους μου συναυλιακούς χώρους γενικότερα. Είναι χτισμένο στα πρότυπα της Επιδαύρου με εξαιρετική θέα στον κόλπο της ομώνυμης παραλίας.
Η 3η διαδρομή που θεωρώ ότι είναι αντιπροσωπευτική για να εξερευνήσει κάποιος την Κύπρο, θα έλεγα ότι απευθύνεται στους πιο τολμηρούς. Πρόκειται για τη χερσόνησο του Ακάμα στην επαρχία Πάφου και είναι καλύτερα να γίνει με κατάλληλο αυτοκίνητο τύπου τζιπ, αφού περνά μέσα από το προστατευόμενο ομώνυμο εθνικό πάρκο (Ακάμας). Μπορεί να μην υπάρχει δρόμος στο μεγαλύτερο μήκος της διαδρομής,αλλά η φύση σου το ανταποδίδει με όλα όσα θα δεις και θα ζήσεις. Στην περιοχή βρίσκονται τα διάσημα Λουτρά της Αφροδίτης (οι καταρράκτες όπου λουζόταν η θεά), η περιοχή Φοντάνα Αμορόζα με κόλπους για κολύμπι που δύσκολα προσεγγίζονται, το απαράμιλλης ομορφιάς φαράγγι Άβακα , η προστατευόμενη παραλία Λάρας όπου γεννά η γνωστή χελώνα καρέττα-καρέττα και όπου το κολύμπι επιτρέπεται,ενώ το καλύτερο σημείο για μπάνιο στο νησί, είναι η παραλία , όπου η πρόσβαση γίνεται με καραβάκι. Επίσης πρέπει κανείς να βουτήξει από τον βράχο έξω από το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων στο Ακρωτήρι Κάβο Γκρέκο, αγναντεύοντας από ψηλά τον Πρωταρά (αφού υπάρχουν διάφορα σημεία θέασης στην περιοχή), αλλά και την κλειστή από τους Τούρκους Αμμόχωστο».
Αγαπημένα στέκια: «Μικρές ταβερνούλες στην παλιά Λευκωσία, όπως ο Ζανέττος με τους περίφημους Κυπριακούς μεζέδες, η ταβέρνα Αγία Άννα στο ομώνυμο χωριό, λίγο έξω από τη Λευκωσία με αυθεντικές συνταγές Κυπριακού φαγητού, το εστιατόριο Έψιλον στη Μαρίνα Λεμεσού για γκουρμέ φαγητό, και η κάβα Vino Coultoura στη Λευκωσία για κρασί».
Αγαπημένο κυπριακό φαγητό: «Τα αφέλια με πουργούρι, δηλαδή τηγανιτό χοιρινό κρέας, κομμένο σαν σουβλάκι, μαριναρισμένο με κουμανταρία (το παραδοσιακό γλυκό και αρωματισμένο κρασί της Κύπρου) και ξηρό κόλιαντρο, που συνοδεύεται με πλιγούρι και σάλτσα ντομάτας».
Αγαπημένη πόλη: «Η Κερύνεια. Είναι η πόλη από όπου κατάγονται οι γονείς μου και είναι κατεχόμενη. Από το 2004, χρονιά που άνοιξαν τα οδοφράγματα, την έχω επισκεφθεί μόνο δυο φορές, αλλά είναι σαν να γεννήθηκα και να μεγάλωσα εκεί. Οι γονείς μου φρόντιζαν πάντα να μου ζωντανεύουν εικόνες από την πόλη και το σπίτι μας κι ας μην την είχαν δει ούτε αυτοί από το 1974. Η Κερύνεια βρίσκεται χτισμένη κυριολεκτικά πάνω στο κύμα και στους πρόποδες του Πενταδάχτυλου, ενός βουνού που προσωπικά το ονομάζω… το «δέος», γιατί έχει πολύ άγρια φύση (απότομες πλαγιές, ποτάμια, φαράγγια, σπηλιές, σπάνια δέντρα και φυτά). Η αγαπημένη μου παραλία όμως, βρίσκεται στην ελεύθερη περιοχή της επαρχίας Αμμοχώστου και δεν είναι άλλη, από τον ξακουστό «κόλπο της συκιάς»(figtreebay ή παραλία ). Αποτελεί τη φυσική συνέχεια της «παραλίας της γλώσσας», κατά τους ντόπιους, μιας μοναδικής ακτής που ξεκινά από την περίκλειστη και εγκαταλελειμμένη πόλη της Αμμοχώστου και εκτείνεται μέχρι και το θέρετρο του Πρωταρά. Διαθέτει μια χρυσή αμμουδιά και γαλαζοπράσινα διαυγή νερά, που ακόμη και το χειμώνα σπάνια σηκώνουν κύμα».
Ένα κρυμμένο μυστικό της Κύπρου: «Σε προσωπικό επίπεδο, ένας τόπος που πραγματικά με συναρπάζει, είναι η τοποθεσία όπου βρίσκεται το χωριό της μητέρας μου στην κατεχόμενη Κερύνεια. Το χωριό ονομάζεται Κάρμι και είναι το τελευταίο χωριό που έχει σκαρφαλώσει στην κορφή του Πενταδάχτυλου. Βρίσκεται σε πολύ ψηλό υψόμετρο και κάτω ακριβώς από το λαξευμένο κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα, όπου κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ζούσε η βασιλική οικογένεια της Κύπρου. Από εκεί, φαίνονται τα παράλια της Μικράς Ασίας. Το χωριό είναι χτισμένο ακριβώς κάτω από τον θρόνο της Ρήγαινας, το σημείο δηλαδή όπου η Ρήγαινα, η πιο αγαπητή βασίλισσα της Κύπρου και σύζυγος του Πέτρου του Α’, κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους καθόταν και αγνάντευε τη θάλασσα, προσπαθώντας να προλάβει τις επιθέσεις των Σαρακηνών πειρατών που έφταναν από την Ανατολή με τα καράβια τους.Το δικό μου μυστικό πάντως, είναι ότι η μητέρα μου ονομάζεται Ρήγαινα και το σπίτι της βρίσκεται ακριβώς κάτω από το περίφημο παράθυρο του θρόνου της Ρήγαινας!
Ένα ακόμη κρυμμένο μυστικό, που ελάχιστοι γνωρίζουν, είναι η θέα από τις γαλαρίες του παλιού εμπορικού σιδηρόδρομου που λειτουργούσε στην Κύπρο κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Γύρω στο 1920, οι Άγγλοι είχαν σκάψει μεγάλα σε μήκος ανοίγματα σε διάφορα σημεία του βουνού (κυρίως σε απόκρημνες πλαγιές) για να μεταφέρουν σε βαγόνια από το Τρόοδος στο λιμάνι της Λεμεσού, τον αμίαντο που εξορυσσόταν. Οι γαλαρίες αυτές, καθώς επίσης και διάφορα άλλα απομεινάρια του τρένου, δυστυχώς δεν έχουν αξιοποιηθεί μέχρι και σήμερα κατάλληλα από τις αρχές, με αποτέλεσμα να έχει καταστραφεί ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Κύπρου».
Πώς μπορεί να ζήσει κάποιος την αυθεντική Κύπρο: «Θα τη ζήσει όταν επισκεφθεί μικρά χωριουδάκια που κράτησαν αναλλοίωτα στο χρόνο τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά τους. Θα πρότεινα το χωριό Λόφου στην ορεινή Λεμεσό, ένα χωριό απαράμιλλης κυπριακής αρχιτεκτονικής, φυσικά τα γνωστά για τα κεντήματά τους και αγαπημένα χωριά του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τα Πάνω Λεύκαρα και τα Κάτω Λεύκαρα στην ορεινή περιοχή της Λάρνακας, και το παραδοσιακό χωριό Φικάρδου, ένα χωριό εγκαταλελειμμένο από τους κατοίκους του, αλλά αναπαλαιωμένο με όρους και κανονισμούς της Unesco. Και στα τρία αυτά χωριά υπάρχουν πολύ γνωστές ταβερνούλες με αυθεντικό και ποιοτικό φαγητό. Στο Φικάρδου, λειτουργεί η ταβέρνα του γέροντα Γιαννακού, στη Λόφου υπάρχει η ομώνυμη ταβέρνα και στην περιοχή των Λευκάρων, μπορεί κανείς να βρει λογής ταβερνούλες που σερβίρουν τον περίφημο Λευκαρίτικο τταβά, ένα είδος στιφάδου στη γάστρα, ψημένο στον ξυλόφουρνο».
Ζώντας την οικονομική κρίση σε Ελλάδα και Κύπρο, πώς βλέπεις να αντιμετωπίζει ο κόσμος τις συνθήκες αυτές; Πού είναι πιο δύσκολα τα πράγματα, στην Κύπρο ή την Ελλάδα; «Παρόλο που η κρίση αυτή χτύπησε την Κύπρο εξίσου ισχυρά, (αν σκεφτούμε το μέγεθος της καταστροφής από το πείραμα «κούρεμα»), πιστεύω ότι οι Κύπριοι θα ανταπεξέλθουν δυναμικά, λόγω και της εμπειρίας του 1974 που έμαθαν να παλεύουν μέχρι το τέλος. Ας μην ξεχνάμε πως οι άνθρωποι που έχασαν τις δουλειές τους, τις συντάξεις και τα ταμεία προνοίας, είναι οι ίδιοι άνθρωποι που το καλοκαίρι της εισβολής του ’74 έχασαν τα σπίτια τους και έφυγαν κυνηγημένοι από τη γη και τις επιχειρήσεις τους με τα ρούχα που φορούσαν και μια βαλίτσα να χωράει όσα-όσα. Αυτοί οι απλοϊκοί άνθρωποι, που τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή ζούσαν σε σκηνές του Ερυθρού Σταυρού, χωρίς γη και περιουσία, κατάφεραν ν’ ορθοποδήσουν και ν’ αναγεννήσουν την Κύπρο οικονομικά και πολιτιστικά, κυριολεκτικά μέσα από τις στάχτες της. Γι αυτό και πιστεύω πως η Κύπρος θα καταφέρει να ανακάμψει, όχι σύντομα, αλλά σίγουρα πιο γρήγορα από ότι θα περίμενε κανείς. Αν και οι αντοχές των Ελλήνων έχουν δοκιμαστεί πολλές φορές στο σύγχρονο παρελθόν σκληρά και τιμωρητέα, πιστεύω πως ο ψυχισμός του καθενός είναι ο πυρήνας που θα κρατήσει τον ίδιο όρθιο και την κοινωνία λειτουργική».
Διασκέδαση: Αθήνα ή Λευκωσία;
«Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν διαφορές στον τρόπο διασκέδασης Κυπρίων και Ελλαδιτών, γιατί και στους δύο τόπους ακούμε την ίδια μουσική, χορεύουμε τους ίδιους χορούς και τρώμε το ίδιο φαγητό. Απλά στην Ελλάδα γίνονται μεγαλύτερης εμβέλειας πράγματα γιατί απευθύνονται σε αριθμητικά μεγαλύτερο κοινό. Έχει και η Κύπρος εξαιρετικούς χώρους διασκέδασης με ζωντανή μουσική, χωρίς όμως να υπάρχουν δισκογραφικές παραγωγές. Συνεπώς, συναντάς και στην Κύπρο εξαιρετικούς συναδέλφους – καλλιτέχνες, οι οποίοι όμως επέλεξαν να περιορίσουν την καριέρα τους εγχώρια. Η Κύπρος έχει και προχωρημένες θεατρικές σκηνές με ακριβές παραγωγές κάθε χρόνο, και με εξαιρετικά ταλαντούχους ηθοποιούς που θα διέπρεπαν στο εξωτερικό, οι οποίοι και πάλι, επέλεξαν να δουλέψουν αποκλειστικά στην Κύπρο. Ας μην ξεχνάμε πως τα τελευταία χρόνια και μέχρι πριν από την οικονομική κρίση, ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου, ξεχώριζε για τις μοναδικές παραγωγές του στο Φεστιβάλ Επιδαύρου. Επίσης, πολλές κινηματογραφικές της παραγωγές βραβεύονται κάθε χρόνο σε διάφορα παγκόσμια φεστιβάλ. Προσωπικά, στο θέμα διασκέδασης δεν μπορώ να διαχωρίσω τις δύο πόλεις γιατί τις βλέπω πια ως ενιαίο χώρο. Αναμφίβολα η Αθήνα σου δίνει περισσότερες επιλογές λόγω του μεγαλύτερου πληθυσμού που έχει, αλλά και στην Κύπρο γίνονται πολλά πράγματα».
Μεγάλωσες στην πράσινη γραμμή της Λευκωσίας, κοντά σε ένα τέμενος. Τι ερεθίσματα δίνει η ιδιόμορφη κατάσταση της διχοτομημένης πρωτεύουσας σε ένα παιδί που μεγαλώνει εκεί;
«Αν από παιδί βλέπεις τον Πενταδάχτυλο σε απόσταση που νομίζεις ότι θα τον αγγίξεις και πάνω του ζωγραφισμένη μια τεράστια τουρκική σημαία, με τους γονείς να σου λένε ότι πίσω από το βουνό βρίσκεται το σπίτι μας αλλά δεν μπορούμε να πάμε και αν το τολμήσεις η ποινή είναι μόνο μία, η γνωστή, τότε η εικόνα που δημιουργείς για την κρυμμένη πόλη, αγγίζει τα όρια του απόκοσμου, του εξωπραγματικού… Ο μύθος λέει πως τις πέντε κορφές του Πενταδάκτυλου τις δημιούργησε ο Διγενής Ακρίτας, ακουμπώντας με τη γροθιά του για να αρπάξει ένα πλοίο Σαρακηνών πειρατών… ε, λοιπόν, στη φαντασία ενός παιδιού το ότι υπάρχει μια άπιαστη πόλη εκεί πίσω, ξεπερνά τα όρια και αυτού ακόμα του θρύλου – του Διγενή Ακρίτα, γιατί η έννοια της πόλης και του μύθου που τη συνοδεύει, μεγαλώνει μέσα σου σ’ όλους τους τομείς. Αν τώρα στα τριάντα σου, λόγω ξαφνικών κι άλλων ιστορικών ανακατατάξεων γίνεται εφικτό να την επισκεφθείς υπό όρους κατοχικού καθεστώτος, και ανακαλύπτεις ότι η πόλη αυτή απέχει μόλις 17 λεπτά από το κέντρο της Λευκωσίας, τότε σε καταβάλλει ένας μεγάλος θυμός για την τραγική ειρωνεία της ιστορίας».
Εσύ βλέπεις λύση για το κυπριακό και αν ναι, ποια;
«Η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο ενάμιση χρόνο γίνονται σοβαρές προσπάθειες που καθιστούν τις δύο πλευρές αισιόδοξες. Λύση όμως σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι αδύνατο να υπάρξει, λόγω και της τεταμένης κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή, και αυτό είναι λυπηρό γιατί τώρα είναι η ώρα… δεν πρέπει να φύγει άλλη μια γενιά χωρίς να λυθεί το πρόβλημα. Πάντως, πρέπει να πω με βεβαιότητα ότι τόσο οι Ελληνοκύπριοι, όσο και οι Τουρκοκύπριοι, έχουν κουραστεί αναμένοντας».
Μια ευχή για το Terrabook:
«Εύχομαι τα καλύτερα σ’ όλη την ομάδα του Terrabook. Να συνεχίσετε αυτή την καταπληκτική δουλειά που κάνετε για να έχει ο κόσμος που πρόκειται να ταξιδέψει τη σωστή πληροφόρηση ώστε να απολαμβάνει κάθε στιγμή των διακοπών του!»
